Określenie przepuklina kręgosłupa lub też dyskopatia odnosi się do choroby lub urazu krążków międzykręgowych (dysków), których głównym zadaniem jest łączenie kręgów i amortyzowanie obciążeń przenoszonych przez kręgosłup. To one zapewniają kręgosłupowi elastyczność, umożliwiają ruchomość oraz formują kształt wygięć lordozy i kifozy. Średnio do 30 roku życia w strukturze krążków miedzykręgowych występują naczynia krwionośne, usprawniając proces obiegu płynów i ich rehydratacji. Po tym okresie proces odżywiania i regeneracji krążków zostaje mocno ograniczony, a wszystkie przeciążenia kręgosłupa trwale uszkadzają ich budowę.
Zasadniczo krążki międzykręgowe zbudowane są z pierścienia włóknistego, jądra miażdżystego i płytek granicznych położonych centralnie od góry i od dołu. Funkcją płytek granicznych jest separacja jądra miażdżystego od powierzchni trzonów kręgowych umożliwiając przy tym po 30 roku życia na zubożone, dyfuzyjne nawadnianie krążków międzykręgowych. Jądro miażdżyste to hydrofilna substancja o konsystencji żelu, rozkładająca obciążenia kręgosłupa na wewnętrzną powierzchnię pierścienia włóknistego i płytki graniczne. Pierścień włóknisty natomiast złożony jest ze współosiowo ułożonych płytek, których włókna przebiegają pod kątem 90 stopni względem siebie. Funkcjonalnie zamyka obwodowo jądro miażdżyste po środku krążka międzykręgowego, a ponieważ jest on najsłabszy na tylnej (dokanałowej) i przedniej (brzusznej) stronie, to tam najłatwiej dochodzi do jego przerwania pod wpływem chorób, urazów i przeciążeń.
Przyczyn tworzenia się przepuklin, gdzie jądro miażdżyste przerywa pierścień włóknisty i wpukla się do kanału kręgowego jest wiele, jednak pierwszym etapem zwykle jest odwodnienie struktur krążka, utrata elastyczności włókien pierścienia przy stale postępujących obciążeniach zarówno statycznych jak i dynamicznych. Najszybciej krążki tracę swoje własności amortyzujące w przypadku jednostajnych obciążeń np. podczas długotrwałego siedzenia w jednej pozycji, zaburzając efekt rehydratacji. Jeśli skumuluje się to ze słabszą stabilizacją mięśniową na danym odcinku i nawet drobnymi przeciążeniami, sporadycznym dźwiganiem i małą aktywnością fizyczną u niektórych osób będzie to już pierwszą przyczyną dolegliwości od kręgosłupa. Podnoszone ciężary, nieodpowiednie zginanie czy chwilowe obciążenia dynamiczne mogą oddziaływać równie niekorzystnie. Nieleczone prawidłowo, powtarzane latami złe nawyki kompresujące krążki i stawy międzywyrostkowe przyczyniają się do pękania pierścieni włóknistych protrudując do tworzenia się przepuklin. Taki stan niekoniecznie też musi dawać silne dolegliwości, objawy są indywidualnie zależne od wielu czynników, jednak wąski kanał kręgowy i małe otwory międzykręgowe, stenoza, miejscowe obrzęki lub stany zapalne, pogrubiałe więzadła, zwyrodnienia, osteofity itd. zwiększają ryzyko ostrego bólu.
W większości przypadków przy poważnych uszkodzeniach krążka międzykręgowego pojawiają się silne dolegliwości bólowe, często promieniujące aż do kończyn dolnych osłabiając przy tym mięśnie i zaburzając czucie. Innym charakterystycznym objawem dolegliwości dyskopatycznych są etapy nawracającego ostrego bólu. Wynika to z mocniejszego przemieszczenia przepukliny do kanału kręgowego i silniejszego ucisku na korzeń nerwowy w danym okresie, zablokowaniu się przepukliny między krawędziami trzonów kręgów, zwiększonych stanów zapalnych struktur na danym segmencie kręgosłupa lub ich obrzęku i blokowaniu się. Dodatkowo samo usytuowanie korzenia względem protruzji krążka może się zmieniać w czasie uzyskując cykliczne uwolnienie lub drażnienie.
Do zmian dyskopatycznych dających duży ból dochodzi w kręgosłupie przez wiele lat, a często jednorazowy uraz jedynie przelewa miarę mikrourazów i procesów chorobowych powodując nieuniknione dolegliwości. Całym życiem pracujemy na to jak dobrze funkcjonować będzie kręgosłup nie tylko teraz ale i później w podeszłym wieku.